Δομή διακυβέρνησης
Η Ισπανία είναι συνταγματική μοναρχία με κοινοβουλευτική δημοκρατία και η πολιτική της οργάνωση χαρακτηρίζεται από ένα πολυεπίπεδο σύστημα που περιλαμβάνει το εθνικό, το περιφερειακό και το τοπικό επίπεδο διακυβέρνησης. Το ισπανικό Σύνταγμα, που εγκρίθηκε το 1978, καθορίζει το πλαίσιο της πολιτικής δομής της χώρας.
Περιφερειακό επίπεδο
Η Ισπανία χωρίζεται σε 17 Αυτόνομες Κοινότητες, καθεμία από τις οποίες έχει τη δική της περιφερειακή κυβέρνηση. Οι κοινότητες αυτές έχουν διαφορετικούς βαθμούς νομοθετικών και εκτελεστικών εξουσιών, όπως αυτές χορηγούνται από το Σύνταγμα. Αυτή η αποκέντρωση αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του ισπανικού πολιτικού συστήματος και κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα, αναγνωρίζοντας και σεβόμενη την πολιτιστική και ιστορική ποικιλομορφία των περιφερειών. 10 κοινότητες είναι διαιρεμένες σε διάφορες επαρχίες, ενώ οι άλλες 7 είναι μονοεπικράτειες.
Επιπλέον, η Θέουτα και η Μελίλια είναι δύο αυτόνομες πόλεις που βρίσκονται στη βόρεια ακτή της Αφρικής και αποτελούν μοναδικούς και στρατηγικά τοποθετημένους ισπανικούς θύλακες. Και τα δύο εδάφη βρίσκονται στις ακτές της Μεσογείου, η Θέουτα συνορεύει με το Μαρόκο στα δυτικά, ενώ η Μελίλια με το Μαρόκο στα ανατολικά.
Κάθε αυτόνομη κοινότητα λειτουργεί βάσει του δικού της καταστατικού αυτονομίας, το οποίο λειτουργεί ως περιφερειακό σύνταγμα. Τα καταστατικά αυτά καθορίζουν το πεδίο εφαρμογής της αυτοδιοίκησης, περιγράφουν τους περιφερειακούς θεσμούς και καθορίζουν τη σχέση μεταξύ της περιφερειακής κυβέρνησης και της κεντρικής κυβέρνησης.
Η περιφερειακή αυτονομία σέβεται και προωθεί την πλούσια πολιτιστική και γλωσσική ποικιλομορφία της Ισπανίας. Περιφέρειες όπως η Καταλονία και η Γαλικία, για παράδειγμα, έχουν ξεχωριστές γλώσσες και πολιτιστικές παραδόσεις που προστατεύονται και προωθούνται από το αυτόνομο καθεστώς τους.
Το ζήτημα της περιφερειακής αυτονομίας είναι συχνά συνυφασμένο με τις συζητήσεις για την εθνική ενότητα. Ορισμένες περιφέρειες, όπως η Καταλονία, έχουν εκφράσει την επιθυμία για μεγαλύτερη ανεξαρτησία, γεγονός που οδηγεί σε πολιτικές συζητήσεις και κατά καιρούς σε εντάσεις με την κεντρική κυβέρνηση.
Περιφερειακά Κοινοβούλια: Κάθε Αυτόνομη Κοινότητα έχει το δικό της κοινοβούλιο, υπεύθυνο για την περιφερειακή νομοθεσία στο πλαίσιο του εθνικού Συντάγματος. Τα κοινοβούλια αυτά ψηφίζουν νόμους και κανονισμούς που ισχύουν ειδικά για τις αντίστοιχες περιοχές τους.
Ο πρόεδρος της περιφερειακής κυβέρνησης είναι ο επικεφαλής της περιφερειακής εκτελεστικής εξουσίας. Το πρόσωπο αυτό είναι συνήθως ο ηγέτης του πολιτικού κόμματος ή του συνασπισμού που εξασφαλίζει την πλειοψηφία στο περιφερειακό κοινοβούλιο. Ο πρόεδρος εποπτεύει το περιφερειακό εκτελεστικό όργανο και εκπροσωπεί την κοινότητα σε εθνικό επίπεδο.
Οι περιφερειακές κυβερνήσεις έχουν εκτελεστικές εξουσίες για τη διαχείριση και την εφαρμογή πολιτικών εντός της δικαιοδοσίας τους. Διαχειρίζονται υπηρεσίες όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη και οι μεταφορές, προσαρμόζοντας τις εθνικές πολιτικές στο περιφερειακό πλαίσιο.
Τοπικό επίπεδο
Δήμοι: Οι δήμοι αποτελούν τις βασικές μονάδες τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι δήμοι ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό ως προς το μέγεθος και τον πληθυσμό, από μικρά αγροτικά χωριά έως μεγάλα αστικά κέντρα. Κάθε δήμος έχει το δικό του τοπικό συμβούλιο που είναι υπεύθυνο για την τοπική διακυβέρνηση.
Τοπικά συμβούλια:
- Εκλεγμένοι αντιπρόσωποι: Τα τοπικά συμβούλια αποτελούνται από εκλεγμένους αντιπροσώπους, γνωστούς ως συμβούλους. Ο αριθμός των συμβούλων σε κάθε δήμο εξαρτάται από το μέγεθος του πληθυσμού του. Οι σύμβουλοι εκλέγονται με σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης.
- Δήμαρχος: Ο επικεφαλής του τοπικού συμβουλίου είναι ο δήμαρχος, ο οποίος είτε εκλέγεται άμεσα από τους κατοίκους είτε επιλέγεται έμμεσα μεταξύ των εκλεγμένων συμβούλων. Ο δήμαρχος διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην τοπική διακυβέρνηση, προεδρεύοντας στις συνεδριάσεις του συμβουλίου και εκπροσωπώντας τον δήμο.
Εκλογική διαδικασία
Η Ισπανία εφαρμόζει σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης για τις εθνικές εκλογές της, με μια πολύπλοκη αλλά δημοκρατική εκλογική διαδικασία. Το εκλογικό σύστημα έχει σχεδιαστεί για να διασφαλίζει τη δίκαιη εκπροσώπηση των πολιτικών κομμάτων τόσο στο Κογκρέσο των Αντιπροσώπων (κάτω βουλή) όσο και στη Γερουσία (άνω βουλή) των Cortes Generales.
Κογκρέσο των βουλευτών: D’Hondt. Η Ισπανία χωρίζεται σε 50 εκλογικές περιφέρειες, οι οποίες ποικίλλουν σε μέγεθος ανάλογα με τον πληθυσμό. Κάθε εκλογική περιφέρεια διαθέτει συγκεκριμένο αριθμό εδρών στο Κογκρέσο των Αντιπροσώπων, οι οποίες κατανέμονται αναλογικά με τον πληθυσμό. Τα πολιτικά κόμματα παρουσιάζουν κλειστούς καταλόγους υποψηφίων σε κάθε εκλογική περιφέρεια. Στη συνέχεια εφαρμόζεται η μέθοδος D’Hondt για την κατανομή των εδρών μεταξύ των ανταγωνιστικών κομμάτων με βάση το ποσοστό των ψήφων που λαμβάνουν. Το σύστημα αυτό αποσκοπεί στην επίτευξη αναλογικής εκπροσώπησης των κομμάτων στο Κογκρέσο. Συνολικά εκλέγονται 350 βουλευτές.
Γερουσία: Η εκλογή της Γερουσίας περιλαμβάνει ένα μείγμα πλειοψηφικής και αναλογικής εκπροσώπησης. Η Ισπανία χωρίζεται σε 59 εκλογικές περιφέρειες για τις εκλογές της Γερουσίας. Κάθε Αυτόνομη Κοινότητα αποτελεί μια ενιαία εκλογική περιφέρεια και οι μεγαλύτερες κοινότητες έχουν τέσσερις γερουσιαστές, ενώ οι μικρότερες δύο. Για κάθε εκλογική περιφέρεια, η πλειοψηφία των εδρών (τρεις από τις τέσσερις ή μία από τις δύο) απονέμεται στο κόμμα ή στον συνασπισμό με τις περισσότερες ψήφους. Οι υπόλοιπες έδρες κατανέμονται αναλογικά μεταξύ των άλλων κομμάτων που υπερβαίνουν ένα ορισμένο όριο. Στόχος της Γερουσίας είναι να εκπροσωπεί την ποικιλομορφία των Αυτόνομων Κοινοτήτων, διασφαλίζοντας ότι κάθε κοινότητα έχει μια ελάχιστη εκπροσώπηση, ανεξάρτητα από το πληθυσμιακό της μέγεθος.
Οι γενικές εκλογές διεξάγονται κάθε τέσσερα χρόνια, αν και ο εκάστοτε πρωθυπουργός έχει την εξουσία να προκηρύξει πρόωρες εκλογές. Ο χρόνος διεξαγωγής των εκλογών είναι κρίσιμος για τη διαμόρφωση του πολιτικού τοπίου και τον επηρεασμό της προσέλευσης των ψηφοφόρων.
Οι περιφερειακές και τοπικές εκλογές μπορούν να διεξαχθούν ανεξάρτητα από τις γενικές εκλογές. Οι αυτόνομες κοινότητες και οι δήμοι έχουν τα δικά τους εκλογικά ημερολόγια, επιτρέποντας στους κατοίκους να επιλέγουν τους περιφερειακούς και τοπικούς αντιπροσώπους τους. Συνήθως οι περιφερειακές και οι τοπικές εκλογές διεξάγονται ταυτόχρονα στις περισσότερες Αυτόνομες Κοινότητες.
Εθνικό επίπεδο
Μοναρχία: Ο μονάρχης είναι ο τελετουργικός αρχηγός του κράτους. Από το 2014, τη θέση αυτή κατέχει ο βασιλιάς Φελίπε ΣΤ’. Ο ρόλος του μονάρχη είναι σε μεγάλο βαθμό συμβολικός.
Κοινοβουλευτική δημοκρατία: Η Ισπανία λειτουργεί υπό καθεστώς κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όπου ο πρωθυπουργός είναι επικεφαλής της κυβέρνησης. Το Κοινοβούλιο, γνωστό ως Cortes Generales, αποτελείται από δύο σώματα: το Κογκρέσο των Αντιπροσώπων (κάτω βουλή) και τη Γερουσία (άνω βουλή).
- Κογκρέσο των Αντιπροσώπων: Η κάτω Βουλή έχει σημαντικές νομοθετικές εξουσίες και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στο σχηματισμό της κυβέρνησης. Το κόμμα ή ο συνασπισμός που έχει την πλειοψηφία στο Κογκρέσο σχηματίζει συνήθως κυβέρνηση και ο ηγέτης του γίνεται πρωθυπουργός.
- Γερουσία: Η Γερουσία ενεργεί ως αναθεωρητικό σώμα και εκπροσωπεί τα συμφέροντα των Αυτόνομων Κοινοτήτων. Αν και οι νομοθετικές του εξουσίες είναι πιο περιορισμένες σε σύγκριση με το Κογκρέσο, διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο σε θέματα που αφορούν τα περιφερειακά συμφέροντα.
Πρωθυπουργός: Ο επικεφαλής της κυβέρνησης είναι ο πρωθυπουργός, ο οποίος διορίζεται από τον μονάρχη, είναι συνήθως ο ηγέτης του πολιτικού κόμματος που έχει την πλειοψηφία στο Κογκρέσο των Αντιπροσώπων. Ο πρωθυπουργός εποπτεύει την εκτελεστική εξουσία και είναι υπεύθυνος για την καθημερινή διακυβέρνηση.
Υπουργικό Συμβούλιο: Υπουργικό Συμβούλιο: Ο πρωθυπουργός ηγείται του Υπουργικού Συμβουλίου, το οποίο αποτελείται από υπουργούς αρμόδιους για διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες. Αυτό το υπουργικό συμβούλιο είναι συλλογικά υπεύθυνο για τις πολιτικές αποφάσεις και τη διοίκηση.
Διαμόρφωση πολιτικής: Ο πρωθυπουργός, με την υποστήριξη του υπουργικού συμβουλίου, είναι υπεύθυνος για τη διαμόρφωση και την εφαρμογή των κυβερνητικών πολιτικών. Αντιμετωπίζουν εθνικά και διεθνή ζητήματα, οικονομικές προκλήσεις και κοινωνικές ανησυχίες.